Czy można prowadzić działalność nierejestrowaną na urlopie macierzyńskim lub wychowawczym?

Urlop macierzyński to obowiązkowy urlop przysługujący każdej pracownicy, która urodziła dziecko bez względu na rodzaj umowy o pracę, na podstawie której jest zatrudniona.

Długość urlopu macierzyńskiego jest ustalana na podstawie liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie i wynosi odpowiednio:

• 20 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,
• 31 tygodni – w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie,
• 33 tygodni – w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie,
• 35 tygodni – w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie,
• 37 tygodni – w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie.

Przy czym przed przewidywaną datą porodu, pracownica może wykorzystać nie więcej niż 6 tygodni urlopu macierzyńskiego, wówczas po porodzie pracownicy przysługuje niewykorzystany przed porodem urlop macierzyński aż do wyczerpania wymiaru. Za okres urlopu macierzyńskiego przysługuje zasiłek macierzyński.

Natomiast urlop wychowawczy w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem jest dobrowolnym urlopem, który przysługuje pracownikowi zatrudnionemu co najmniej 6 miesięcy. Z urlopu wychowawczego może skorzystać zarówno matka jak i ojciec dziecka, , jeżeli oboje są pracownikami. Wymiar urlopu wychowawczego to maksymalnie 36 miesięcy, a w razie gdy z powodu stanu zdrowia potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności dziecko wymaga osobistej opieki pracownika, pracownikowi może zostać udzielony dodatkowy urlop wychowawczy w wymiarze do 36 miesięcy. Urlop wychowawczy jest bezpłatny, jednak osoby spełniające określone warunki mogą ubiegać się o przyznanie im zasiłku wychowawczego.

Działalnością nierejestrową (nierejestrowaną, nieewidencjonowaną) jest drobna działalność zarobkowa osób fizycznych, która przy zachowaniu obowiązującego limitu przychodów, nie wymaga rejestracji działalności gospodarczej. Oznacza to, że prowadzenie działalności nierejestrowanej jest dopuszczalne bez wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG). Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy Prawo przedsiębiorców nie stanowi działalności gospodarczej działalność wykonywana przez osobę fizyczną, której przychód należny z tej działalności nie przekracza w żadnym miesiącu 75% kwoty minimalnego wynagrodzenia, o którym mowa w ustawie z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, i która w okresie ostatnich 60 miesięcy nie wykonywała działalności gospodarczej.

Działalność nierejestrowana nie stanowi więc działalności gospodarczej w rozumieniu ustawy prawo przedsiębiorców, nawet jeżeli ma wszystkie cechy takiej działalności (zorganizowana, mająca charakter zarobkowy, prowadzona w sposób ciągły, prowadzona we własnym imieniu), o ile w żadnym miesiącu nie zostanie przekroczony limit 75% minimalnego wynagrodzenia za pracę. W 2025 roku limit miesięcznych przychodów dla działalności nieewidencjonowanej w 2025 roku wynosi 3499,50 zł. W 2026 roku limit dla działalności nierejestrowanej będzie określony kwartalnie (zamiast miesięcznie), dzięki czemu osoby prowadzące taką działalność nie będą musiały rejestrować firmy w sytuacji, gdy w jednym miesiącu osiągną wyższe przychody, o ile suma kwartalna przychodów nie przekroczy wyznaczonego limitu. Oznacza to, że mogą w jednym miesiącu zarobić więcej, a w kolejnych odpowiednio mniej, zyskując tym samym większą swobodę i elastyczność w prowadzeniu działalności nierejestrowej. Od 1 stycznia 2026 roku limit kwartalnych przychodów dla działalności nierejestrowanej będzie wynosił 225 % kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę, czyli działalność nierejestrową będzie można prowadzić pod warunkiem nie przekroczenia w żadnym kwartale 10 813,50 zł przychodów.

Zgodnie z art. 5 ust. 2 ustawy Prawo przedsiębiorców osoba wykonująca działalność nierejestrową może złożyć wniosek o wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. Działalność ta staje się działalnością gospodarczą z dniem określonym we wniosku. Jeżeli przychód należny z działalności nierejestrowanej przekroczył w danym miesiącu limit pozwalający na jej prowadzenie, działalność ta staje się działalnością gospodarczą, począwszy od dnia, w którym nastąpiło przekroczenie limitu.

Należy pamiętać, że działalność nierejestrowaną mogą prowadzić osoby, które w okresie ostatnich 60 miesięcy (5 lat) nie wykonywały działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów ustawy prawo przedsiębiorców. Warto podkreślić, że zawieszenie wykonywania działalności gospodarczej w kontekście liczenia 60 ostatnich miesięcy nieprowadzenia działalności gospodarczej, jest traktowane jak jej niewykonywanie.

Obowiązujące przepisy nie zabraniają prowadzenia działalności nierejestrowanej i równoczesnej pracy na etacie. Również w trakcie przebywania na urlopie macierzyńskim albo na urlopie wychowawczym jest możliwe prowadzenie działalności nierejestrowanej. Działalność nierejestrowa prowadzona na własny rachunek nie ma wpływu na otrzymywany z tytułu umowy o pracę zasiłek macierzyński, co oznacza że można ją prowadzić bez obaw o wstrzymanie tego świadczenia. Faktu prowadzenia działalności nierejestrowanej w okresie przebywania na urlopie macierzyńskim lub wychowawczym nie trzeba zgłaszać pracodawcy.

Decydując się na prowadzenie działalności nierejestrowanej na urlopie wychowawczym, należy mieć na uwadze następujące przepisy art. 186² ustawy Kodeksu pracy:

ust. 1 „W czasie urlopu wychowawczego pracownik ma prawo podjąć pracę zarobkową u dotychczasowego lub innego pracodawcy albo inną działalność, a także naukę lub szkolenie, jeżeli nie wyłącza to możliwości sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem”.

ust. 2 „W razie ustalenia, że pracownik trwale zaprzestał sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, pracodawca wzywa pracownika do stawienia się do pracy w terminie przez siebie wskazanym, nie później jednak niż w ciągu 30 dni od dnia powzięcia takiej wiadomości i nie wcześniej niż po upływie 3 dni od dnia wezwania”.

Oznacza to, że prowadzenie działalności nierejestrowanej w trakcie urlopu wychowawczego jest dopuszczalne, pod warunkiem że nie wyłącza to możliwości sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, będącej głównym celem urlopu wychowawczego. Jeżeli działalność nierejestrowa stałaby w sprzeczności z możliwością dalszej opieki nad dzieckiem, pracownik przebywający na urlopie wychowawczym naraża się na utratę prawa do dalszego korzystania z urlopu wychowawczego i konieczność powrotu do pracy na etacie.

Nie ma żadnych dodatkowych warunków prowadzenia działalności nierejestrowanej podczas przebywania na urlopie macierzyńskim czy wychowawczym, co oznacza że obowiązują wówczas wyłącznie te same warunki, które dotyczą wszystkich innych osób prowadzących biznes w ramach działalności nierejestrowanej. Jest to przede wszystkim zachowanie limitu przychodów działalności nierejestrowanej oraz nieprowadzenie działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów ustawy prawo przedsiębiorców w okresie ostatnich 60 miesięcy (5 lat). Należy pamiętać, że w razie przekroczenia limitu przychodów pozwalającego na działalność nierejestrową, konieczna będzie rejestracja działalności gospodarczej w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG).

Jeżeli przekroczenie limitu nastąpiłoby w trakcie urlopu macierzyńskiego lub wychowawczego, rejestracja działalności jest obowiązkowa i warto wiedzieć, że nie ma żadnych przeciwwskazań do jej prowadzenia pozostając w dalszym ciągu na urlopie macierzyńskim lub wychowawczym. Nie będzie miało to również wpływu na otrzymywany zasiłek macierzyński z tytułu umowy o pracę, świadczenie nie zostanie wstrzymane.

Mając na uwadze, że urlop macierzyński czy wychowawczy przysługuje pracownicy związanej stosunkiem pracy, warto pamiętać o kilku dodatkowych aspektach, zanim zdecyduje się ona na rozpoczęcie działalności nierejestrowanej w tym okresie.

Po pierwsze prowadzenie działalności nierejestrowanej należy przeanalizować pod kątem ewentualnego zakazu konkurencji względem obecnego pracodawcy, a więc czy planowana działalność nierejestrowana nie będzie stała w sprzeczności z obowiązującym pracownika zakazem konkurencji. Rozważając prowadzenie działalności nierejestrowanej trzeba mieć także na uwadze obowiązki pracownika wynikające ze stosunku pracy, które obowiązują również w trakcie przebywania na urlopie macierzyńskim lub wychowawczym.

W szczególności zwróćmy uwagę na przepis art. 100 ust. 2 pkt 4 i 5 ustawy Kodeksu pracy, zgodnie z którym pracownik jest obowiązany dbać o dobro zakładu pracy, chronić jego mienie oraz zachować w tajemnicy informacje, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę oraz przestrzegać tajemnicy określonej w odrębnych przepisach.

Prowadzenie działalności, która mogłaby zostać uznana za konkurencyjną, mogłoby naruszać dobro zakładu pracy, stanowić czyn nieuczciwej konkurencji, a nawet prowadzić do konsekwencji prawnych. Dodatkowo, zgodnie z art. 100 § 2 pkt 4 Kodeksu pracy, pracownik ma obowiązek dbać o dobro zakładu pracy, chronić jego mienie i zachowywać w tajemnicy informacje, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę, a prowadzona działalność nierejestrowana nie może naruszać tych przepisów. Zatem nawet przy braku umowy o zakazie konkurencji pracownik ma obowiązek lojalności wobec pracodawcy, czyli powstrzymanie się od działań, które mogą naruszać dobro zakładu, jeżeli działalność jest konkurencyjna, może to być ryzykowne, jeśli narusza zasady lojalności wobec obecnego pracodawcy.

Decydując się na prowadzenie działalności nierejestrowanej w trakcie urlopu macierzyńskiego lub wychowawczego, która w razie przekroczenia limitu może prowadzić do konieczności rejestracji działalności gospodarczej, należy pamiętać, że głównym celem tych urlopów jest sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem.

Oznacza to, że podjęcie działalności nierejestrowanej nie może stać w sprzeczności z wykonywaniem tego obowiązku. W trakcie urlopu macierzyńskiego pracownica nie świadczy pracy na rzecz pracodawcy, jednak po jego zakończeniu powraca do pełni obowiązków wynikających z umowy o pracę. Działalność nierejestrowana prowadzona po powrocie do pracy nie może stać się usprawiedliwieniem dla zaniedbywania obowiązków etatowych. Pracownik, po powrocie do pracy, powinien wykonywać swoje zadania sumiennie i starannie, zgodnie z wymogami umowy o pracę, a własna działalność (nierejestrowana lub wpisana do CEIDG), nawet jeśli rozwijana w okresie urlopu macierzyńskiego lub wychowawczego, nie może do uchylania się od realizacji obowiązków wynikających z umowy o pracę.

Działalność nierejestrowana może być atrakcyjną formą aktywności zawodowej dla osób przebywających na urlopie macierzyńskim lub wychowawczym. To dobra opcja dla niewielkich przedsięwzięć lub biznesów „na próbę”, która pozwala sprawdzić potencjał pomysłu bez konieczności rejestrowania firmy i ponoszenia wysokich kosztów stałych.

Dla wielu kobiet prowadzenie działalności nierejestrowanej na urlopie macierzyńskim to nie tylko dodatkowe źródło dochodu, ale także szansa na rozwój osobisty i zawodowy. To również okazja do rozwijania zainteresowań czy pasji, które wcześniej były odkładane na później, a jednocześnie możliwość elastycznego łączenia życia rodzinnego z aktywnością zawodową.

Zaletą działalności nierejestrowanej jest również to, że pozwala ona dostosowywać godziny i zakres aktywności do indywidualnych potrzeb – przedsiębiorcza mama może pracować w czasie drzemki dziecka, wieczorem czy w weekendy, bez konieczności sztywnego trzymania się godzin pracy. To sprzyja budowaniu równowagi między obowiązkami rodzinnymi a zawodowymi.

Prowadzenie działalności nierejestrowanej daje także szansę na zdobycie nowych umiejętności, budowanie kontaktów biznesowych i doświadczeń, które mogą okazać się niezwykle cenne w dalszej karierze – zarówno w roli przedsiębiorcy, jak i pracownika etatowego po powrocie do pracy.